Kinh tế hợp tác xã tạo chuỗi giá trị cho sản phẩm vùng dân tộc thiểu số và miền núi

Hợp tác xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là cầu nối quy tụ, tập hợp bà con, đưa ra mô hình sản xuất và tạo ra sản phẩm có quy mô lớn; đồng thời làm cầu nối, đưa thương hiệu, sản phẩm khu vực này ra thị trường trong và ngoài nước.

Những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn xác định, và coi kinh tế tập thể là một trong bốn thành phần kinh tế không thể thiếu, cùng với kinh tế Nhà nước, kinh tế tư nhân và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Chính vì vậy, mục tiêu đề ra trong chiến lược phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021 – 2030 là cả nước sẽ có 140.000 tổ hợp tác, và 45.000 hợp tác xã vào năm 2023.

Đặc biệt, với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đời sống bà con còn gặp nhiều khó khăn, kinh tế chưa phát triển, việc đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác xã, tổ hợp tác là giải pháp quan trọng nhằm triển khai và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021.

Theo thống kê của Liên minh hợp tác xã Việt Nam, đến nay, cả nước có gần 12.000 hợp tác xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, chiếm hơn 40% hợp tác xã cả nước, thu hút khoảng 4 triệu thành viên (chưa tính các tổ hợp tác). Có 35 liên hiệp hợp tác xã, 61.471 tổ hợp tác; số hợp tác xã hoạt động hiệu quả đạt 53%. Các hợp tác xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi đã tích tụ, tập trung được hơn 1 triệu héc ta đất để sản xuất quy mô lớn, hiệu quả hơn.

Khi nhắc đến mô hình hợp tác xã làm ăn hiệu quả, góp phần thay đổi đời sống cho bà con vùng dân tộc thiểu số miền núi, chúng ta đều có thể định danh ngay được một số sản phẩm tiêu biểu của vùng miền. Ví dụ như khi nói đến các sản phẩm quế, hồi, mọi người sẽ nghĩ ngay đến các hợp tác xã ở khu vực Yên Bái, Lào Cai; hoặc khi nói đến sản phẩm miến dong riềng, mọi người sẽ nghĩ ngay đến các hợp tác xã ở Bắc Kạn, Cao Bằng, Lai Châu. Ở khu vực miền Trung, khi nhắc đến sản phẩm nho, ai cũng nghĩ ngay đến các HTX nho ở Ninh Thuận… Như vậy, nhờ có các hợp tác xã mà các sản phẩm vùng, miền địa phương, đặc biệt là nông sản của bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi đã có thương hiệu, được người dân trong cả nước biết đến.

Hiện nay, hợp tác xã nông nghiệp, lâm nghiệp, dược liệu, chăn nuôi, du lịch… là mô hình kinh tế tập thể phổ biến ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Như ở tỉnh miền núi Sơn La, Nghệ An hiện nay đã có hàng trăm hợp tác xã hoạt động rất hiệu quả, đặc biệt là các hợp tác xã nông nghiệp, cây ăn quả sản xuất theo quy mô lớn để thực hiện xuất khẩu, từ đó thúc đẩy kinh tế nông lâm nghiệp tại địa phương và nâng cao đời sống cho người dân là đồng bào dân tộc thiểu số.

Nhiều sản phẩm từ trước đến nay vốn chỉ tự cung tự cấp cho đồng bào dân tộc thiểu số, bày bán thủ công như thảo quả, chè, quế, hồi, măng, gỗ ép, tinh dầu… nay đã được đưa lên kệ hàng các siêu thị, lên các sàn thương mại điện tử, thậm chí tham gia vào chuỗi OCOP để xuất khẩu cả ra nước ngoài. Trong chuỗi cung ứng ấy, các hợp tác xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi chính là cầu nối, trung gian và đang ngày càng trở thành các địa chỉ tin cậy không chỉ cho các thành viên mà còn là địa chỉ uy tín cho các thương hiệu nông lâm sản tại các địa phương.

Có thể nói, kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển rộng khắp, góp phần mạnh mẽ trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, xoá đói, giảm nghèo khu vực nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Tuy nhiên, để phát huy hơn nữa vai trò kinh tế tập thể ở những địa bàn này cần phải có những cách làm mới, liên kết chuỗi giá trị theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, có truy xuất nguồn gốc và theo nhu cầu thị trường. Bởi lẽ nếu mỗi hộ dân sản xuất riêng lẻ sẽ rất khó để tạo vùng nguyên liệu hàng hoá lớn và có chất lượng đồng đều.

Theo các chuyên gia, để mô hình hợp tác xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi tồn tại và phát triển bền vững rất cần phải đón bắt xu thế tích hợp đa giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh, gắn với đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến, bảo quản sau thu hoạch và phát triển thị trường nông sản cả ở trong nước và ngoài nước. Bên cạnh việc bảo đảm an toàn thực phẩm, khuyến khích phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn thì đẩy mạnh phát triển hợp tác xã gắn với sản phẩm OCOP là con đường đúng đắn. Ngoài ra, cần mở rộng thêm các mô hình hợp tác xã nông nghiệp, thương mại, du lịch cộng đồng sẽ thích hợp phát triển ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi vì vùng này có những thế mạnh về nông, lâm nghiệp, văn hóa bản địa, từ đó thúc đẩy thương mại và du lịch, tạo sinh kế bền vững cho đồng bào nơi đây.