Cục trưởng Trần Hữu Linh: Truy xuất hàng hóa xuất xứ như cảnh sát giao thông lắp camera phạt nguội

Phát biểu tại Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt” do Báo Công Thương phối hợp với các đơn vị tổ chức sáng 9/10, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đã chia sẻ về cách thức vận hành của hệ thống định danh và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đồng thời nhấn mạnh vai trò then chốt của công nghệ trong việc minh bạch hóa thị trường và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo ông Trần Hữu Linh, hệ thống định danh và truy xuất nguồn gốc được vận hành theo ba cấp độ. Ở cấp độ cơ bản, nhà sản xuất sẽ công bố các thông tin tối thiểu như tên đơn vị sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng... giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng nguồn gốc sản phẩm và an tâm hơn khi lựa chọn. Đây chính là bước đầu tiên hình thành niềm tin trong hoạt động thương mại.

Tiếp theo là cấp độ truy xuất hành trình sản phẩm, nơi công nghệ số cho phép người mua theo dõi toàn bộ lộ trình của sản phẩm - từ nhà máy sản xuất, kho tổng, đại lý phân phối, cửa hàng bán lẻ cho đến tay người tiêu dùng. Chẳng hạn, một hộp sữa của Vinamilk có thể “kể lại” hành trình từ nông trại cung cấp sữa đến nhà máy chế biến, rồi qua các khâu phân phối, trước khi đến siêu thị hoặc cửa hàng. Mỗi chặng đường đều được ghi nhận và hiển thị rõ ràng, giúp quá trình lưu thông hàng hóa trở nên minh bạch hơn.

Ở cấp độ cao nhất - truy xuất nguồn gốc chi tiết, yêu cầu được nâng lên đáng kể, đặc biệt trong các ngành xuất khẩu như dệt may, da giày. Theo ông Trần Hữu Linh, các nhà nhập khẩu tại Mỹ và châu Âu hiện yêu cầu doanh nghiệp Việt Nam phải cung cấp thông tin chi tiết về từng công đoạn sản xuất - từ nguồn gốc nguyên liệu, quy trình chế biến, đến điều kiện lao động - nhằm đảm bảo sản phẩm đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về minh bạch và bền vững. Từ năm 2026, Liên minh châu Âu sẽ bắt buộc mỗi sản phẩm thời trang, giày dép phải có một “hộ chiếu số”, cho phép người tiêu dùng truy cập toàn bộ dữ liệu về nguồn gốc và quy trình sản xuất.

Cục trưởng Trần Hữu Linh cho biết, công nghệ blockchain chính là nền tảng cốt lõi giúp đảm bảo tính chính xác, khách quan và không thể bị can thiệp của dữ liệu sản phẩm. Khi sản phẩm được gắn mã truy xuất, lực lượng quản lý thị trường chỉ cần quét mã là có thể xác định ngay nguồn gốc, chủ sở hữu và cơ sở sản xuất thật sự, từ đó xử lý kịp thời các hành vi vi phạm như hàng giả, hàng nhái, xâm phạm sở hữu trí tuệ. Ông ví việc áp dụng công nghệ truy xuất này giống như hệ thống camera giao thông tự động iúp giảm sự can thiệp của con người, tăng độ minh bạch và hiệu quả trong giám sát.

Ông Trần Hữu Linh cho biết: Với lực lượng Quản lý thị trường, việc kiểm tra, giám sát hàng hóa đã trở nên đơn giản và hiệu quả hơn rất nhiều. Chúng tôi không còn phải chờ đợi đại diện hãng có mặt trực tiếp như trước đây. Nếu sản phẩm có gắn dấu hiệu truy xuất nguồn gốc, cán bộ kiểm tra có thể ngay lập tức xác định được thông tin và tiến hành xử lý theo quy định.

Có thể hình dung, việc này giống như xử phạt giao thông bằng camera phạt nguội không cần có mặt lực lượng công an ngoài đường, nhưng vẫn đảm bảo phát hiện và xử lý chính xác vi phạm. Khi đã ứng dụng công nghệ, mọi việc trở nên khách quan, minh bạch, không chịu tác động bởi yếu tố con người. Trong quản lý thị trường cũng vậy, nhờ công nghệ truy xuất nguồn gốc, chỉ với một chiếc điện thoại di động, lực lượng chức năng có thể nhanh chóng xác định được nguồn gốc, xuất xứ, thậm chí chủ sở hữu hợp pháp của từng sản phẩm.

Theo ông Trần Hữu Linh, việc triển khai hệ thống định danh và truy xuất nguồn gốc không chỉ đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các thị trường xuất khẩu như EU hay Hoa Kỳ mà còn là công cụ quan trọng trong quản lý thị trường nội địa, góp phần ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sức khỏe cộng đồng.

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang được đẩy mạnh, Cục trưởng Cục Quản lý thị trường khẳng định đây là thời điểm phù hợp để Việt Nam triển khai đồng bộ hệ thống định danh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa, hướng tới xây dựng một thị trường minh bạch, hiện đại và hội nhập quốc tế.