Chiến sự Trung Đông ngày 30/9: Iran trong thế ''tiến thoái lưỡng nan" trước ván cờ sinh tử?

Vụ ám sát táo bạo của Israel đối với thủ lĩnh Hezbollah vào thứ sáu đã làm rung chuyển nhóm này, giáng đòn nghiêm trọng nhất kể từ khi thành lập. Điều này khiến những người ủng hộ Iran cảnh báo rằng Israel đã bước vào giai đoạn nguy hiểm của cuộc xung đột bằng cách thay đổi các quy tắc giao tranh.

Khi Tehran chứng kiến ​​đồng minh phi nhà nước được coi trọng nhất của mình bị tổn thương, nhiều câu hỏi đang xuất hiện về cách nước này có thể phản ứng.

Nhà nước Do Thái đã leo thang đáng kể cuộc xung đột kéo dài một năm với nhóm này sau khi mở rộng các mục tiêu chiến tranh ở Gaza vào ngày 17 tháng 9 để bao gồm cả mặt trận phía bắc với Hezbollah. Ngày hôm sau, hàng nghìn máy nhắn tin do các thành viên của nhóm này sử dụng đã phát nổ cùng lúc, với các máy bộ đàm bị nhắm mục tiêu vào ngày hôm sau. Sau đó, Israel bắt đầu một cuộc không kích “hạ” một số chỉ huy của Hezbollah và dẫn đến số thương vong cao nhất ở Lebanon trong gần hai thập kỷ.

Và vào ngày 27/9 (theo giờ địa phương), Israel đã tấn công vào nơi mà họ cho là trụ sở của Hezbollah ở vùng ngoại ô phía nam Beirut, “hạ” thủ lĩnh Hassan Nasrallah.

Hezbollah đã bị suy yếu đến mức nào?

Quân đội Israel tuyên bố rằng hệ thống chỉ huy của nhóm này “đã gần như bị phá hủy hoàn toàn” sau khi tiêu diệt một loạt những người mà họ cho là quan chức cấp cao của tổ chức này trong tuần này.

“Hezbollah đã phải chịu đòn giáng mạnh nhất vào cơ sở hạ tầng quân sự của mình kể từ khi thành lập. Ngoài việc mất các kho vũ khí và cơ sở, nhóm này còn mất hầu hết các chỉ huy cấp cao và mạng lưới liên lạc của họ bị phá vỡ”, Hanin Ghaddar, một thành viên cấp cao tại Viện Washington và là tác giả của “Hezbollahland”, cho biết.

Ghaddar cho biết, mặc dù có tổn thất, nhóm này vẫn giữ lại những chỉ huy có tay nghề cao và nhiều tài sản mạnh nhất của mình, bao gồm tên lửa dẫn đường chính xác và tên lửa tầm xa có thể gây thiệt hại đáng kể cho cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự của Israel. Hầu hết các tên lửa đó vẫn chưa được triển khai.

Amal Saad, chuyên gia về Hezbollah và là giảng viên về chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Cardiff ở Wales, cho biết: "Kể từ khi Israel đẩy mạnh chiến dịch, hoạt động quân sự của Hezbollah "đã chứng minh rằng họ có thể chịu được cú sốc đó và có thể phục hồi, đồng thời đã tấn công mạnh mẽ vào miền bắc Israel trong nhiều ngày nay".

Vào thứ Tư, Israel đã chặn được một tên lửa đạn đạo do Hezbollah bắn gần Tel Aviv, một cuộc tấn công chưa từng có đã đi sâu vào trung tâm thương mại của đất nước. Hezbollah cho biết họ nhắm vào trụ sở của cơ quan tình báo Israel.

Saad cho biết mặc dù vụ ám sát Nasrallah khó có thể làm gián đoạn tính liên tục của hoạt động phong trào nhưng "rõ ràng đây là sự suy sụp tinh thần rất lớn trong hàng ngũ và những người ủng hộ phong trào, cũng như nỗi kinh hoàng tuyệt đối sẽ tạm thời làm tê liệt những người dân thường" trong phong trào.

“Điều đó không có nghĩa là tổ chức bị tê liệt”, bà nói thêm. “Hezbollah là một tổ chức được xây dựng để hấp thụ những cú sốc kiểu này… nó được xây dựng để có khả năng phục hồi và tồn tại lâu hơn các nhà lãnh đạo cá nhân”.

Ghaddar cho biết ít ứng cử viên nào có thể sánh được với Nasrallah về mức độ nổi tiếng, vì ông gắn bó chặt chẽ với "những ngày hoàng kim" của nhóm, bao gồm cả việc chấm dứt sự chiếm đóng của Israel ở miền nam Lebanon vào năm 2000 và cuộc chiến tranh Israel-Liban năm 2006, cả hai đều được coi là những chiến thắng lớn của nhóm này ở Lebanon.

Theo Ghaddar, nếu nhóm lãnh đạo thực sự bị giải thể và sự phối hợp giữa Iran và Hezbollah bị gián đoạn, điều này có thể thúc đẩy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) nắm quyền chỉ huy.

“Iran sẽ phải tự tìm cách thực hiện. Nhưng đó không phải là lựa chọn dễ dàng vì họ sẽ trở thành mục tiêu và họ không hiểu Lebanon”.

Iran sẽ can thiệp trong trường hợp nào?

Trước vụ ám sát Nasrallah, quan điểm chính thức của Iran là Hezbollah có khả năng tự vệ, ngay cả khi Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei thừa nhận vào thứ Tư rằng việc Israel ám sát thành công các nhà lãnh đạo của nhóm này "chắc chắn là một mất mát”.

Tuy nhiên, sau cuộc không kích hôm thứ Sáu, đại sứ quán Iran tại Lebanon cho biết tính toán của Tehran hiện có thể đang thay đổi.

“Không còn nghi ngờ gì nữa, tội ác đáng chê trách và hành vi liều lĩnh này là sự leo thang nghiêm trọng làm thay đổi luật chơi và thủ phạm sẽ bị trừng phạt và kỷ luật thích đáng”, đại sứ quán cho biết trên X.

Trita Parsi, Phó Chủ tịch điều hành của Viện Quincy có trụ sở tại Washington DC, cho biết lý do Iran tránh tham gia vào cuộc xung đột có thể không còn đúng nữa.

“Nếu Iran thấy rõ rằng Hezbollah thực sự không thể tự bảo vệ mình sau vụ đánh bom ở Beirut, đặc biệt là nếu chính Nasrallah bị “hạ”, thì lý do biện minh cho việc Iran không tham gia vào cuộc chiến đã sụp đổ”, ông nói. “Vào thời điểm đó, uy tín của Iran với các đối tác còn lại trong phe Trục (các nhóm chiến binh khu vực) sẽ có nguy cơ sụp đổ nếu Tehran không phản ứng”.

Theo Farzin Nadimi, thành viên cấp cao tại Viện Washington, Iran có thể "kinh hoàng trước tính hiệu quả và hiệu suất" của các cuộc tấn công của Israel nhưng bất chấp việc nhắm vào giới lãnh đạo cấp cao của Hezbollah, Tehran vẫn có thể tin rằng nhóm này có thể tự vệ và ra lệnh ngừng bắn, điều này sẽ giúp nhóm này phục hồi.

Tehran có lẽ đã giúp Hezbollah tái thiết cơ cấu chỉ huy quân sự và cung cấp tư vấn chiến thuật và tác chiến cho ban lãnh đạo của họ, ông nói. Tuy nhiên, nếu nhóm này gần sụp đổ, nó có thể "thúc đẩy một sự can thiệp quyết đoán hơn của Iran", có khả năng dưới hình thức tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái, như đã thấy vào tháng 4 khi Iran đổ lỗi cho Israel tấn công tòa nhà ngoại giao của mình ở Damascus. Nadimi nói thêm rằng mặc dù một cuộc tấn công lớn hơn là không có khả năng xảy ra, nhưng không hoàn toàn không phải là không thể.

Saad, chuyên gia về Hezbollah từ Đại học Cardiff, cho biết sự can thiệp của Iran có thể sẽ kéo Hoa Kỳ vào cuộc chiến, lưu ý rằng Tehran là "mắt xích yếu nhất" trong cuộc xung đột.

“Đây là thành viên duy nhất của phe Trục là một quốc gia thực sự. Tất cả những thành viên khác đều là những tác nhân phi quốc gia hoặc bán quốc gia. Vì vậy, Iran sẽ mất nhiều nhất nếu tham gia”, bà nói.

“(Iran) là một lực lượng vũ trang thông thường, có lẽ họ sẽ không thể làm tốt như Hezbollah trong một cuộc chiến vì họ có cơ sở hạ tầng quân sự hoàn toàn khác”, Saad lưu ý. “Hezbollah hiểu rõ địa hình và đối thủ của mình hơn bất kỳ ai khác”.

Tại sao Hezbollah lại quan trọng với Iran?

Kể từ khi thành lập cách đây 40 năm, nhóm chiến binh Lebanon đã trở thành viên ngọc quý của cái gọi là Trục kháng chiến của Tehran , một nhóm chủ yếu gồm các lực lượng dân quân Hồi giáo Shiite liên minh với Iran trải dài khắp Iraq, Syria, Lebanon, Gaza và Yemen, mang lại cho Iran chiều sâu chiến lược chống lại các kẻ thù của mình.

Là một quốc gia Hồi giáo dòng Shiite không phải người Ả Rập, Iran tự coi mình là “cô đơn về mặt chiến lược” ở Trung Đông và do đó coi người Shiite ở khu vực do người Sunni thống trị “là những đồng minh tự nhiên gần gũi nhất mà họ có”, Parsi cho biết.

Trong nước, Pezeshkian phải cân nhắc giữa nhóm cử tri theo chủ nghĩa cải cách của mình, những người ủng hộ việc hòa hoãn với phương Tây và các thành phần cứng rắn trong chế độ muốn thể hiện sức mạnh chống lại Israel.

Vào thứ Hai, ngày mà gần 500 người Liban thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel, Pezeshkian tuyên bố tại New York rằng Iran đã sẵn sàng "hạ vũ khí nếu Israel cũng làm như vậy". Theo các báo cáo , phát biểu này đã gây ra phản ứng dữ dội từ những người theo đường lối cứng rắn trong nước vì tỏ ra yếu đuối trước kẻ thù . Tuyên bố của ông, cùng với lời đề nghị hòa giải với phương Tây trong bài phát biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc vào ngày hôm sau, cũng đã bị một số phương tiện truyền thông Liban chỉ trích.

Parsi cho biết, xét đến "sự bất mãn sâu sắc của phần lớn người dân Iran" với chế độ này, ưu tiên của Pezeshkian là hòa giải dân tộc.

Tuy nhiên, nếu Hezbollah bị suy yếu nghiêm trọng, “Tehran có thể phải đối mặt với tình huống mà họ sẽ kết luận rằng chiến tranh đang ở ngay trước cửa nhà mình bất kể họ có muốn hay không và do đó, tốt hơn là họ nên phản ứng trước khi Hezbollah bị suy yếu hơn nữa”, ông nói.

Cảnh giác với "cái bẫy" của Israel

Tuần này, khi được Christiane Amanpour của CNN hỏi liệu Iran có cân nhắc can thiệp vào cuộc xung đột Israel-Hezbollah hay không, Phó Tổng thống Zarif cho biết Tehran lo ngại sẽ rơi vào "bẫy của Israel", mà ông cho biết là nhằm mục đích mở rộng tình hình thù địch bằng cách kéo các bên khác vào cuộc, bao gồm cả Hoa Kỳ.

Ông cho biết cả Iran và Hezbollah đều đã kiềm chế trước các cuộc tấn công của Israel, "nhưng hiện tại, theo quan điểm của tôi, người Israel đang vượt quá giới hạn và có mọi viễn cảnh về việc chiến tranh sẽ trở nên khó kiểm soát hơn". Ông nói thêm rằng Hezbollah có khả năng tự vệ, nhưng cộng đồng quốc tế có trách nhiệm phải vào cuộc trước khi tình hình "trở nên mất kiểm soát".

Iran vẫn chưa thực hiện được lời trả thù mà họ đã hứa với Israel sau vụ ám sát nhà lãnh đạo chính trị của Hamas là Ismail Haniyeh tại Tehran vào tháng 7.

Tuy nhiên, tuần này, Bộ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi đã cảnh báo rằng đất nước của ông sẽ không "thờ ơ" nếu một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Hezbollah nổ ra ở Lebanon.

“Chúng tôi ủng hộ người dân Lebanon bằng mọi cách”, ông phát biểu tại một cuộc họp báo ở New York trước cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.