Ứng dụng công nghệ trong truy xuất nguồn gốc để thực thi FTA tốt hơn

Trong bối cảnh Việt Nam đã ký kết và thực thi 17 Hiệp định Thương mại tự do (FTA) với các nền kinh tế lớn trên thế giới, câu chuyện “làm sao để tận dụng hiệu quả các FTA” đang là mối quan tâm hàng đầu của các cơ quan quản lý cũng như các địa phương và cộng đồng doanh nghiệp cả nước.

Và trong những năm gần đây, khi các thị trường xuất khẩu chủ lực như Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Vương quốc Anh… đồng loạt siết chặt các quy định về xuất xứ và tính minh bạch của sản phẩm, truy xuất nguồn gốc đang trở thành "vũ khí mềm" giúp hàng hóa Việt giữ ổn định vị thế và nâng cao năng lực cạnh tranh. Từ nông sản, thủy sản, dệt may, da giày cho đến linh kiện điện tử, mỗi sản phẩm Việt đều cần chứng minh rõ ràng “mình đến từ đâu, được làm ra như thế nào”.

Song nhìn nhận từ thực tế, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu chưa trú trọng đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm, dẫn đến bỏ lỡ những cơ hội từ các FTA. Giải quyết thực trạng này, các chuyên gia cho rằng cần thiết phải xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất, minh bạch và tích hợp với Hệ sinh thái tận dụng FTA để tận dụng ưu đãi từ các FTA. Đây là bước đi chiến lược để hàng Việt không chỉ đạt tiêu chuẩn, mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Thực tế cho thấy, sự khác biệt về thuế quan nhờ chứng nhận xuất xứ mang lại lợi thế rất lớn. Như Gạo Việt Nam xuất khẩu sang EU, nếu không có giấy chứng nhận xuất xứ, phải chịu thuế 175 Euro/tấn; nhưng nếu có giấy chứng nhận hợp lệ, thuế suất giảm xuống 0%. 

Từ thực tiễn đó, Bộ Công Thương khuyến nghị, khuyến nghị doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm quy định về truy xuất nguồn gốc. Nếu như trước đây, yêu cầu truy xuất hàng hóa chỉ với một số mặt hàng như thực phẩm, dược phẩm, đồ gỗ…, thì hiện nay, yêu cầu này đã mở rộng sang rất nhiều mặt hàng. Đồng thời, việc truy xuất nguồn gốc đặt ra với toàn bộ chuỗi cung ứng từ nguyên liệu đến bán thành phẩm và thành phẩm.

Thực tế, không ít doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn trong việc thực hiện truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Nguyên nhân là bởi chuỗi cung ứng hiện nay rất phức tạp, với nhiều khâu, nhiều đầu vào. Để có hệ thống truy xuất nguồn gốc hàng hóa, doanh nghiệp phải đầu tư khá lớn cả công nghệ và các nguồn lực khác, trong khi doanh nghiệp còn hạn chế về vốn, chuyên môn kỹ thuật.

Giúp doanh nghiệp xây dựng thành công hệ thống truy xuất nguồn gốc để tận dụng tốt hơn FTA, giới chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp và Nhà nước còn rất nhiều việc cần làm để hoạt động truy xuất nguồn gốc hàng hóa hiệu quả hơn trong bối cảnh công nghệ mới bùng nổ. Bởi, truy xuất nguồn gốc hàng hóa thực chất là lĩnh vực ứng dụng công nghệ. Do đó, để hoạt động này hiệu quả hơn đòi hỏi cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước phải có các giải pháp công nghệ mới.