Mở lối đào tạo nguồn nhân lực cho năng lượng tái tạo

Trong vòng chưa đầy một thập kỷ, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những quốc gia phát triển năng lượng tái tạo nhanh nhất Đông Nam Á. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Việt Nam hiện là nước tiêu thụ điện lớn thứ hai trong khu vực. Dự báo tốc độ tăng trưởng năng lượng tái tạo ước đạt 20%/năm trong 10 năm tới.

Thế nhưng, song hành với sự phát triển "thần tốc" của các dự án điện gió, điện mặt trời thì bài toán đặt ra là cần phải đảm bảo nguồn nhân lực để đáp ứng. Thiếu kỹ sư, kỹ thuật viên chất lượng cao; nguồn lực tại chỗ yếu và không theo kịp nhu cầu; hệ thống đào tạo còn rời rạc... là những vấn đề nổi cộm đang làm chậm bước ngành điện trong hành trình chuyển đổi năng lượng.

Các dự án điện tái tạo thường được xây dựng rất nhanh, chỉ từ 6 đến 9 tháng nhưng lại không có sẵn nguồn nhân lực đáp ứng. Khi vào giai đoạn giám sát và vận hành, nhân lực lại giảm đáng kể. Đặc biệt, phần lớn các dự án năng lượng tái tạo lại nằm ở những khu vực khó tiếp cận như Tây Nguyên, vùng ven biển Trung Bộ... việc thu hút và giữ chân kỹ sư giỏi là một “bài toán khó”.

Để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho ngành, hiện hệ thống các trường cao đại học, cao đẳng trực thuộc Bộ Công Thương đã tăng cường đào tạo nguồn nhân lực ngành điện.

Do lợi thế thời gian đào tạo ngành điện ngắn và chương trình đào tạo dành nhiều thời gian thực tiễn tại doanh nghiệp, nên hệ đào tạo cao đẳng chính là lời cầu nối lý tưởng giữa nhu cầu doanh nghiệp và đào tạo nhân lực thực tế.

Trong đó, điển hình như Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghiệp đang đào tạo kỹ thuật viên ‘thực chiến’, những người có thể làm việc tại các nhà máy điện tái tạo ở vùng sâu vùng xa ngay sau khi tốt nghiệp.

Sinh viên cao đẳng ngành điện tại Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghiệp được đào tạo với mô hình kép: 6 tháng mỗi năm thực hành thực tế tại doanh nghiệp. Điều này giúp họ sớm làm quen với công nghệ hiện đại như lưới điện thông minh, năng lượng mặt trời, hệ thống SCADA hay AI trong vận hành.

Có thể nói năng lượng tái tạo hiện nay đang được chú trọng hàng đầu không chỉ ở nước ta mà trên toàn thế giới. Năng lượng tái tạo có thể ví như nguồn sống của tương lai. Thế nhưng nếu không có đội ngũ kỹ sư có nền tảng tốt về điện, tự động hóa, vật liệu, năng lượng… thì sẽ khó ‘cầm trịch’ các nhà máy điện công nghệ cao.

Giai đoạn 2018 – 2021 được các chuyên gia ví von là thời kỳ “cướp nhân lực”, khi các dự án năng lượng tư nhân cạnh tranh khốc liệt để giành giật kỹ sư giỏi. Tuy nhiên, nhiều dự án vẫn không thể vận hành hiệu quả do nhân sự chưa đủ trình độ vận hành hệ thống hiện đại. Thực tế, nguồn đầu vào ít, chương trình đào tạo dài, yêu cầu chuyên môn lại cao khiến thị trường luôn khát nhân lực chất lượng cao.

Và trong dòng chảy ấy, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng phải đối mặt với khủng hoảng nhân sự. Bởi khi năng lượng tái tạo phát triển mạnh mẽ, nhiều cán bộ có kinh nghiệm của EVN đã chuyển sang các doanh nghiệp tư nhân. Thế nhưng, đơn vị này cũng đã chủ động trong việc đào tạo, cũng như chuẩn bị nguồn nhân lực kế tiếp để đảm bảo hệ thống vận hành xuyên suốt.

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, EVN đã xây dựng chiến lược dài hạn trong đó chuẩn bị trước cho nhu cầu nhân lực, phối hợp với các trường đại học, cao đẳng và doanh nghiệp để đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Trong bối cảnh ngành Công Thương đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng hiện đại hóa, số hóa và xanh hóa, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trở thành yêu cầu tất yếu, gắn liền với các mục tiêu tăng trưởng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Với vai trò là cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và năng lượng, Bộ Công Thương xác định rõ trách nhiệm điều phối và kiến tạo chính sách nhằm xây dựng một hệ sinh thái đào tạo nhân lực một cách toàn diện và bền vững. Đây là nền tảng vững chắc để hệ thống các trường đại học, đặc biệt là các trường cao đẳng thuộc Bộ nắm bắt chỉ đạo xuyên suốt từ cấp trên và chủ động xây dựng kế hoạch, cũng như có chiến lược bài bản trong việc đào tạo nguồn nhân lực trong đó có ngành điện.

Sự bùng nổ của năng lượng tái tạo là xu thế tất yếu, mang lại kỳ vọng lớn nhưng cũng đặt ra áp lực chưa từng có lên hệ thống đào tạo nhân lực. Vì thế việc đào tạo, sử dụng nhân sự đạt hiệu quả, Việt Nam sẽ nắm bắt cơ hội làm chủ “cuộc cách mạng năng lượng sạch”.