Kiểm toán nhà nước hướng tới xây dựng hệ sinh thái AI toàn diện

Nhấn mạnh tại Hội thảo quốc tế “Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI", do Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA) đã tổ chức ngày 13/10/2025, với sự tham dự của hơn 120 đại biểu trong và ngoài nước, bao gồm lãnh đạo Kiểm toán nhà nước (KTNN), chuyên gia công nghệ, đại diện các tổ chức tài chính, kiểm toán quốc tế và doanh nghiệp công nghệ, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng cho rằng: AI đang mở ra kỷ nguyên mới cho nghề kiểm toán, giúp phát hiện sai phạm nhanh hơn và nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính công.
Theo Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Bùi Quốc Dũng, AI đang tái định hình mọi ngành nghề và mở ra cơ hội cho kiểm toán: thay vì chọn mẫu, kiểm toán viên có thể phân tích toàn bộ dữ liệu, nâng mức đảm bảo, giảm thiên kiến và dự báo rủi ro, gian lận để can thiệp sớm. Các trợ lý kiểm toán ảo và thuật toán học máy, xử lý ngôn ngữ tự nhiên giúp tự động hóa tra cứu, đối chiếu, soạn thảo và giám sát hàng triệu giao dịch.
Tại Việt Nam, KTNN đã xây dựng nền tảng dữ liệu lớn, kết nối với Bộ Tài chính, Bảo hiểm Xã hội, Ngân hàng Nhà nước, tạo kho dữ liệu hơn 100 triệu bản ghi và triển khai 6 phần mềm ứng dụng AI trong phân tích ngân sách, đánh giá rủi ro, kiểm tra giao dịch, giám sát đầu tư công và chi tiêu xanh.

Theo lãnh đạo Kiểm toán nhà nước, AI không thay thế kiểm toán viên mà giúp họ làm việc chính xác, sâu sắc hơn; đồng thời hỗ trợ dự báo rủi ro, khuyến nghị chính sách và chuyển kiểm toán từ “sau sự kiện” sang thông minh, chủ động và thời gian thực.

Tại Việt Nam, các công ty kiểm toán lớn như EY, KPMG, Deloitte đang triển khai nền tảng kiểm toán hỗ trợ AI, trong khi KTNN Việt Nam cũng nghiên cứu ứng dụng AI để cải thiện giám sát tài chính công và đầu tư công. AI giúp giảm tải công việc thủ công, phân tích dữ liệu lớn và hỗ trợ kiểm toán theo thời gian thực, từ đó chuyển kiểm toán từ phản ứng sang chủ động.

Trong khuôn khổ hội thảo, tại Phiên thảo luận “Kiểm toán thông minh: AI - Từ công cụ hỗ trợ đến chiến lược chuyển đổi”, các đại biểu thống nhất rằng AI đang trở thành xu thế tất yếu.

Từ phía KTNN Việt Nam, TS. Phạm Huy Thông - Phó Cục trưởng phụ trách Cục Công nghệ thông tin (CNTT), KTNN - cho biết: Trọng tâm trước mắt, KTNN tập trung triển khai các ứng dụng AI phục vụ trực tiếp công tác lập kế hoạch kiểm toán, tổng hợp kinh nghiệm, nâng cao chất lượng kiểm soát kiểm toán, hỗ trợ tra cứu và đối chiếu văn bản pháp luật. Mục tiêu là tối ưu hóa, chuẩn hóa các khâu trọng yếu, nâng cao hiệu quả và chất lượng kiểm toán.

Về dài hạn, KTNN hướng tới xây dựng hệ sinh thái AI toàn diện, hỗ trợ từ lập kế hoạch đến theo dõi thực hiện kiến nghị kiểm toán, phân tích dữ liệu lớn về đơn vị và đối tượng kiểm toán, đồng thời đối chiếu thông tin với các cơ quan như Thuế, Kho bạc, Hải quan. Đây là lĩnh vực ưu tiên, tập trung nguồn lực triển khai hiệu quả.

Bên cạnh đó, KTNN sẽ ứng dụng công nghệ cao cho kiểm toán thực địa: viễn thám, GIS, GeoAI… để giám định môi trường, tài nguyên, khoáng sản, đánh giá đất hiếm và dự báo tài nguyên.

Chiến lược tổng thể của KTNN thời gian tới là chuyển từ mô hình kiểm toán truyền thống, hậu kiểm, chọn mẫu sang kiểm toán số, kiểm toán 100% đối tượng theo thời gian thực, hướng tới tiền kiểm, giảm rủi ro, thất thoát và lãng phí ngân sách nhà nước.