Gia vị Việt: Tinh hoa núi đồi và khát vọng chinh phục thế giới

Ấn Độ - vương quốc gia vị với lịch sử hàng nghìn năm từ lâu đã là chiếc nôi của “con đường gia vị” nối liền Nam Á và Đông Nam Á. Đất nước gần 1,5 tỷ dân này không chỉ coi gia vị là nguyên liệu nấu nướng, mà còn là dược liệu, là yếu tố gắn với tín ngưỡng và đời sống tâm linh. Chính vì thế, Ấn Độ được xem như thị trường rộng lớn, khó tính nhưng đầy tiềm năng cho các sản phẩm quế, hồi, thảo quả của Việt Nam. Đây cũng là nguồn sinh kế của hàng trăm nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số gắn bó với cây gia vị.

Trong mắt nhiều nhà nhập khẩu, quế và hồi Việt Nam đã để lại dấu ấn rõ rệt. Hàm lượng tinh dầu cao, hương thơm mạnh, vị cay nồng đặc trưng là những yếu tố khiến gia vị Việt khác biệt so với nhiều nguồn cung khác. Đây chính là lợi thế tự nhiên mà ít quốc gia có được. Chính vì vậy, thời gian qua, không để doanh nghiệp phải loay hoay chỉ mang sản phẩm sang bán, nhiều chương trình xúc tiến thương mại do Bộ Công Thương và Thương vụ Việt Nam tại Ấn Độ triển khai đã giúp tạo cầu nối thiết thực cho gia vị Việt vào thị trường Ấn Độ. Doanh nghiệp Việt Nam được đưa sang Ấn Độ khảo sát thị trường, tiếp cận trực tiếp hệ thống phân phối.

Không đơn thuần đưa gia vị Việt Nam đến quảng bá tại Ấn Độ, đối tác Ấn Độ cũng đã nhiều lần đến thăm vùng nguyên liệu tại Lào Cai, Lạng Sơn… chứng kiến tận mắt quy trình sản xuất. Hình ảnh “người mua đến tận vườn” đã củng cố niềm tin, biến những thửa đất miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số thành điểm gặp gỡ thương mại quốc tế. Song song đó, các hội thảo trực tuyến thường kỳ được tổ chức, cung cấp thông tin về pháp lý, phương thức thanh toán, văn hóa kinh doanh… Tất cả đang tạo thành một mạng lưới hỗ trợ doanh nghiệp Việt tự tin bước ra thị trường Ấn Độ.

Ấn Độ là một trong những thị trường tiềm năng nhất của gia vị Việt Nam. Nếu Ấn Độ mở ra cánh cửa đầu tiên, thì châu Âu lại là bài kiểm tra khắt khe nhất cho các sản phẩm gia vị. Thị trường EU coi trọng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý và đặc biệt là tính bền vững trong sản xuất. Các hiệp định thương mại tự do, điển hình là EVFTA, đã tạo hành lang pháp lý thuận lợi để nông sản Việt, trong đó có gia vị bước vào, nhưng việc tận dụng cơ hội phụ thuộc hoàn toàn vào bản lĩnh và năng lực của doanh nghiệp. Nếu chưa chuẩn hóa từ khâu canh tác, chưa xây dựng thương hiệu bài bản, sản phẩm Việt khó có thể đặt chân lên kệ siêu thị ở Paris, Berlin hay Stockholm.

Không chỉ EU, nhiều thị trường cao cấp khác như Mỹ, Nhật Bản, Trung Đông cũng đặt ra hàng loạt tiêu chuẩn về chất lượng, bao bì và chứng nhận. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải chuyển hướng chiến lược: không còn chạy theo mở rộng diện tích, mà tập trung chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng. Một hạt quế, một bông hồi, thay vì chỉ bán thô, có thể trở thành tinh dầu, trà thảo dược hay dược liệu. Từ một sản phẩm gốc, có thể tạo ra nhiều chuỗi giá trị khác nhau, giúp người nông dân tăng thu nhập và giảm áp lực mùa vụ.

Ở góc nhìn kinh tế quốc tế, Việt Nam sở hữu lợi thế cạnh tranh tuyệt đối về khí hậu và thổ nhưỡng. Có nhiều mặt hàng chúng ta chiếm tới 40-80% tổng cung toàn cầu như hạt tiêu, hồi, quế… Đây cũng là những sản phẩm tạo sinh kế cho đồng bào vùng cao. Nhưng lợi thế tự nhiên mới chỉ là điểm khởi đầu. Thị trường thế giới đang dịch chuyển mạnh mẽ theo xu hướng tiêu dùng xanh, nhân văn và công bằng xã hội. Người mua giờ đây quan tâm nhiều hơn đến câu chuyện phía sau sản phẩm: nông dân có được hưởng lợi công bằng hay không, quy trình sản xuất có ảnh hưởng đến rừng và văn hóa bản địa không. Đặc biệt, trong bối cảnh tất cả các thị trường nhập khẩu đều nâng cao quy định, tiêu chuẩn về sản phẩm, gia vị Việt cần được nâng cao năng lực cạnh tranh để có được chỗ đứng trên thị trường.