Tìm đầu ra bền vững cho sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số Lạng Sơn

Trên những dãy núi trập trùng của vùng biên cương Lạng Sơn, cuộc sống của hàng vạn hộ đồng bào dân tộc thiểu số gắn bó chặt chẽ với những nông sản bản địa. Từ hạt hồi ngát hương, quả mắc ca giòn béo, thạch đen mát lành, cho đến hồng vành khuyên, mật ong rừng, gà sáu ngón…, mỗi sản phẩm đều kết tinh từ mồ hôi, công sức và tri thức bản địa truyền từ đời này qua đời khác. Đây không chỉ là nguồn thu nhập, mà còn là bản sắc văn hóa của người Tày, Nùng, Dao, Mông nơi đây.

Nhưng giữa thị trường đầy cạnh tranh, khi hàng hóa khắp nơi đổ về, sản phẩm của bà con vùng cao vẫn chật vật tìm đầu ra bền vững. Nỗi lo lớn nhất của người nông dân không còn là chuyện gieo trồng hay thu hoạch, mà chính là làm sao để nông sản có chỗ đứng ổn định, giá trị được nâng cao, không bị ép giá, không chỉ quanh quẩn ở chợ phiên miền núi.”

Lạng Sơn hiện có hàng nghìn sản phẩm thế mạnh, trong đó có hơn 113 sản phẩm được công nhận OCOP. Nhiều sản phẩm trong đó của đồng bào dân tộc thiểu số và đã tạo dấu ấn ở hội chợ trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, số sản phẩm khẳng định được thương hiệu và duy trì thị trường ổn định vẫn chưa nhiều. Phần lớn sản phẩm của bà con dân tộc thiểu số mới chỉ dừng lại ở quy mô hộ gia đình, hợp tác xã nhỏ lẻ. Việc chế biến sâu, đóng gói, quảng bá còn yếu, khiến giá trị gia tăng thấp, sức cạnh tranh hạn chế.

Chính sự manh mún và thiếu liên kết này khiến nông sản vùng cao khó chen chân vào chuỗi phân phối lớn, càng khó mở rộng ra thị trường xuất khẩu.

Trước thực tế đó, tỉnh Lạng Sơn đã coi việc hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc là nhiệm vụ trọng tâm. Không chỉ dừng ở tuyên truyền, những chính sách cụ thể đã được triển khai nhằm tháo gỡ khó khăn cho từng sản phẩm, từng chủ thể.

Theo đó, từ năm 2014 đến nay, đã có 5 kỳ bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu, với 45 sản phẩm được tôn vinh, trở thành cơ hội để nâng cao uy tín trên thị trường. Hiện nay, toàn tỉnh có 113 sản phẩm OCOP, trong đó có 6 sản phẩm đạt 4 sao, nhiều mặt hàng đã vươn ra thị trường lớn.

Không dừng lại ở việc ‘làm thương hiệu trên giấy tờ’, Lạng Sơn đã mạnh dạn bước vào chuyển đổi số, đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, hỗ trợ cải tiến bao bì, nhãn mác và đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc. Hơn 212.000 bao bì, nhãn mác đã được hỗ trợ trong 5 năm qua, với kinh phí trên 2 tỷ đồng. Hàng trăm sản phẩm được giới thiệu tại hội chợ quốc tế Việt - Trung, thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng và nhà phân phối.”

Song song với chính sách của Nhà nước, nhiều doanh nghiệp địa phương đang miệt mài khẳng định thương hiệu, tìm lối ra bền vững cho sản phẩm của bà con đồng bào dân tộc. Công ty CP MA Hoàng Liên Lạng Sơn với cây mắc ca là một điển hình.

Từ một mô hình riêng lẻ, mắc ca Hoàng Liên đã trở thành điểm tham quan, nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng trọt cho bà con. Đến nay, Công ty CP MA Hoàng Liên Lạng Sơn đã gây dựng hơn 30 héc-ta mắc ca, trong đó hơn 3.000 cây đã cho thu hoạch ổn định. Trung bình mỗi năm, vườn mắc ca cung ứng ra thị trường khoảng 35 tấn quả tươi, sau chế biến sấy khô còn khoảng 10 tấn nhân mắc ca chất lượng cao. Sản phẩm luôn được tiêu thụ hết, với giá bán dao động 220.000 – 250.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu ổn định hàng tỷ đồng mỗi năm.

Từ một mô hình riêng lẻ, mắc ca Hoàng Liên đã trở thành điểm tham quan, nơi chia sẻ kinh nghiệm trồng trọt cho bà con. Đến nay, Công ty CP MA Hoàng Liên Lạng Sơn đã gây dựng hơn 30 héc-ta mắc ca, trong đó hơn 3.000 cây đã cho thu hoạch ổn định. Trung bình mỗi năm, vườn mắc ca cung ứng ra thị trường khoảng 35 tấn quả tươi, sau chế biến sấy khô còn khoảng 10 tấn nhân mắc ca chất lượng cao. Sản phẩm luôn được tiêu thụ hết, với giá bán dao động 220.000 – 250.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu ổn định hàng tỷ đồng mỗi năm.

 Không chỉ dừng ở hiệu quả kinh tế, doanh nghiệp còn tạo việc làm thường xuyên cho 10 lao động địa phương và hàng chục lao động thời vụ trong mùa thu hoạch. Đặc biệt, mô hình trồng xen sa nhân dưới tán mắc ca đã giúp tận dụng đất đai, tăng thu nhập, đồng thời mở ra hướng phát triển kinh tế nông nghiệp đa tầng, vừa hiệu quả vừa bền vững. Năm 2022, sản phẩm mắc ca Hoàng Liên được công nhận OCOP 3 sao, và đang hướng tới mục tiêu OCOP 4 sao vào năm 2025. Nhưng để hiện thực hóa giấc mơ xuất khẩu, cần sự chung tay lớn hơn từ chính sách, thị trường và hạ tầng.

Không chỉ ngành Công Thương, ngành Nông nghiệp và Môi trường cũng giữ vai trò quan trọng trong xây dựng chuỗi sản phẩm công nghệ cao. Những nghị quyết đặc thù, những lớp tập huấn kỹ thuật đã tạo nền tảng để bà con áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất, nâng tầm giá trị nông sản.”

Không chỉ ngành Công Thương, ngành Nông nghiệp và Môi trường cũng giữ vai trò quan trọng trong xây dựng chuỗi sản phẩm công nghệ cao. Những nghị quyết đặc thù, những lớp tập huấn kỹ thuật đã tạo nền tảng để bà con áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất, nâng tầm giá trị nông sản.”

Tìm đầu ra bền vững cho sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, mà còn là hành trình giữ gìn và lan tỏa giá trị văn hóa bản địa. Khi chính quyền, doanh nghiệp và người dân đồng lòng, những sản phẩm OCOP của Xứ Lạng sẽ không chỉ dừng lại ở những gian hàng nhỏ nơi bản làng, mà sẽ hiện diện ngày càng nhiều trong siêu thị hiện đại, trên các sàn thương mại điện tử và cả thị trường quốc tế. Đó không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là niềm tự hào của núi rừng biên cương.