Hình thành chuỗi liên kết trồng, chế biến, tiêu thụ dược liệu miền núi Đà Nẵng

Được thiên nhiên ưu đãi, thành phố Đà Nẵng có hơn một ngàn loài thực vật làm thuốc, trong đó có nhiều loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam. Các phát hiện mới về 4 loài dược liệu đặc hữu khẳng định tiềm năng sinh học quý hiếm và giá trị bảo tồn cao của hệ sinh thái Đà Nẵng. Đặc biệt, vùng núi Tây Nam giáp Nam Trà My, Trà Linh có điều kiện sinh thái tương đồng với vùng nguyên sản Sâm Ngọc Linh, mở ra khả năng phát triển vùng trồng mở rộng và công nghiệp dược liệu công nghệ cao tại chỗ.

Ngoài Sâm Ngọc Linh, các cây dược liệu bản địa như Đẳng sâm, Ba kích, Giảo cổ lam, Sa nhân, Đinh lăng, Cà gai leo, Chè dây... đều có giá trị dược học và thị trường cao, có thể trở thành nguồn nguyên liệu chủ lực cho công nghiệp chế biến sâu.

Khu vực sinh trưởng của dược liệu chủ yếu ở các xã miền núi phía Tây Đà Nẵng, và gắn liền với đời sống của gần 20 dân tộc thiểu số như Cơ Tu, Xơ Đăng, Ca Dong, Giẻ Chiêng, Cor….

Xác định phát triển cây dược liệu sẽ tạo sinh kế bền vững, nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc thiểu số miền núi, trong thời gian qua, tỉnh Quảng Nam (cũ) nay là TP. Đà Nẵng đã triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, khuyến khích và hỗ trợ người dân miền núi trồng các cây dược liệu tạo nguồn nguyên liệu đầu vào cho công nghiệp chế biến sâu.

Bên cạnh đó, thúc đẩy, kết nối các doanh nghiệp, hợp tác xã liên kết vùng trồng và chế biến, tiêu thụ dược liệu cho bà con.

Năm 2016, anh Cơlâu Thái Ngọc (thôn Pơ’ning, xã Tây Giang) khởi nghiệp với mô hình trồng ba kích tím. Tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm trồng theo hướng hiện đại, đến năm 2018, anh Ngọc đã có trong tay vườn ba kích tím rộng hơn 3ha. Đều đặn phát triển vùng trồng, đến nay, mỗi năm anh thu hoạch bán khoảng 150 - 200kg củ ba kích tím, đem về doanh thu từ 75 đến 100 triệu đồng.

Cơlâu Thái Ngọc cũng lập vườn ươm cây giống ba kích tím theo kỹ thuật giâm hom trong túi bầu và áp dụng các loại thuốc kích rễ, phòng trừ bệnh tật để tạo nên cây giống khỏe mạnh. Từ vườn ươm này, mỗi năm anh Ngọc xuất bán khoảng 10.000 cây ba kích giống, với giá 5 nghìn đồng 1 cây, đem về số tiền 50 triệu đồng. Số giống còn lại anh đưa lên vườn trồng dưới tán rừng để tiếp tục mở rộng, tạo vùng nguyên liệu ổn định cho việc sản xuất rượu ba kích.

Cùng với Ba Kích, Cơlâu Thái Ngọc còn đang trồng hơn 2.000 cây quế đến nay đã được 6 năm tuổi.

Ý thức được trồng nguyên liệu phải gắn với đầu ra ổn định, Cơlâu Thái Ngọc đã đầu tư khu nhà xưởng sản xuất rượu, với hệ thống máy móc nấu rượu theo quy trình công nghiệp hiện đại, các sản phẩm rượu của cơ sở như rượu đẳng sâm, rượu ba kích mang thương hiệu Ánh Dương, là đặc sản núi rừng Tây Giang.

Anh Cơlâu Thái Ngọc chia sẻ: “Hiện nay mô hình của tôi đã có sản phẩm. Rượu thì mình tự đi gửi cho các nhà hàng, quán nhậu, khách sạn để nhờ họ bán giùm, mình trả tiền công cho họ. Còn củ ba kích thì mình thu mua thêm của bà con để bán cho thương lái, bán qua mạng internet, tiktok để tiêu thụ sản phẩm”

Bên cạnh tự trồng và sản xuất rượu từ các dược liệu, anh Cơlâu Thái Ngọc còn đứng ra liên kết, tiêu thụ các dược liệu cho bà con nhiều xã miền núi phía Tây Đà Nẵng.

Anh Cơlâu Thái Ngọc nói: “Mục tiêu sắp tới là tôi sẽ tiếp tục mở rộng mô hình trồng dược liệu, mình ươm cây giống ba kích cấp bà con trồng rồi bao tiêu đầu ra cho họ luôn. Phải chủ động được nguồn nguyên liệu dồi dào thì mới mở rộng sản xuất rượu đặc sản được”.

Đến thôn AGrồng, xã Tây Giang, nơi đồng bào Cơ Tu chiếm hơn 97% dân số, hỏi người dân về địa chỉ tiêu thụ dược liệu, ai cũng sẽ chỉ đến Hợp tác xã Nông nghiệp Dược liệu Tây Giang của anh Bùi Nam Chính.

Khu vực Tây Giang là xứ sở của các loại sâm quý như Ba Kích, đẳng sâm, được bà con Cơ Tu trồng nhiều ở nương rẫy. Tuy nhiên, người dân chưa biết đến tính dược liệu và chưa biết khai thác giá trị kinh tế từ những dược liệu này.

Thấy được điều đó, cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và các tổ chức phi chính phủ về phát triển sản phẩm thương hiệu bản địa, anh Chính đã thành lập Cơ sở sản xuất rượu Chính Chu, chuyên sản xuất chế biến rượu ba kích, đẳng sâm.

Anh Chính đứng ra thu mua các nông sản dược liệu của bà con làm đầu vào cho sản xuất. Để đảm bảo chất lượng nguyên liệu, anh Chính hướng dẫn bà con các xã Lăng, Ga ry, Ch’ơm (huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam cũ) nay là xã Tây Giang và xã Hùng Sơn, thành phố Đà Nẵng trồng và thu hoạch sâm đúng độ tuổi.

Với sự hỗ trợ từ các chương trình quốc gia, anh mạnh dạn đầu tư sản xuất chế biến sâu các dược liệu thành trà túi đẳng sâm, ba bích; phát triển thêm các sản phẩm mới như chè dây túi lọc. Nhiều sản phẩm trong số đó đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao.

Từ sự thành công của mô hình, anh tiếp tục thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp Dược liệu Tây Giang liên kết vùng trồng ba kích với người dân các xã thuộc huyện Tây Giang (tỉnh Quảng Nam cũ), đồng thời, thu mua sản phẩm nông sản, dược liệu các loại theo giá thị trường, giúp bà con ổn định nơi tiêu thụ, ổn định về giá cả.

Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng cho biết, hiện nay, trên địa bàn có hơn 10 doanh nghiệp, và nhiều hợp tác xã chế biến và thương mại sản phẩm từ Sâm Ngọc Linh và dược liệu bản địa, tạo ra các sản phẩm đa dạng như trà túi lọc, cao tinh chất, viên ngậm, rượu, mật ong, mỹ phẩm thiên nhiên.

Đã có 33 sản phẩm thuộc nhóm thảo dược được công nhận là sản phẩm OCOP, nhiều sản phẩm được công nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu.

Các Lễ hội Sâm Ngọc Linh - Dược liệu và Nông sản cùng các phiên chợ chuyên đề đã trở thành kênh quảng bá và xúc tiến thương mại hiệu quả, góp phần tiêu thụ và tạo thương hiệu cho dược liệu của đồng bào dân tộc thiểu số miền núi Đà Nẵng.

Bà Vũ Thị Bích Hậu, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Đà Nẵng cho biết, sau khi sáp nhập Đà Nẵng, Quảng Nam, trong thời gian tới, Sở định hướng sẽ phát triển nông nghiệp và dược liệu theo hướng hiện đại, xanh số hóa cũng như là hội nhập.

“Tất cả các sản phẩm đều thương mại hóa thì mới phát triển được. Để thương mại hóa cần những vùng dược liệu lớn, cũng như có những cơ chế chính sách để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp cũng như dược liệu. Sắp tới, chúng tôi sẽ tham mưu những cơ chế, trong đó, tập trung hỗ trợ cho doanh nghiệp, để doanh nghiệp trở thành trung tâm của chuỗi này.”, bà Hậu nói và nhấn mạnh thêm: “Đặc biệt là trong thời gian tới, chúng ta đã có chỉ dẫn địa lý về Sâm Ngọc Linh, thì sẽ khai thác tốt chỉ dẫn này để nâng tầm Sâm Ngọc Linh và dược liệu đã được bảo hộ để mang lại hiệu quả tốt nhất cho người sản xuất”.

Xác định thúc đẩy phát triển công nghiệp dược liệu gắn liền với nâng cao đời sống của đồng bào dân tộc miền núi, trong thời gian tới, TP. Đà Nẵng sẽ phát triển đồng bộ vùng nguyên liệu dược liệụ gắn với chế biến và thương mại hóa sản phẩm, phát huy Sâm Ngọc Linh và nhóm dược liệu bản địa thế mạnh; hình thành chuỗi giá trị khép kín, giá trị gia tăng cao, hướng xuất khẩu.

Bên cạnh đó, ứng dụng khoa học công nghệ và công nghệ số trong quản lý, truy xuất nguồn gốc, thương mại hóa sản phẩm dược liệu.

Hỗ trợ người dân chuẩn hóa vùng trồng theo các tiêu chuẩn GACP-WHO, GMP, ISO từng bước hình thành chuỗi sản xuất, chế biến, tiêu thụ dược liệu bền vững; đào tạo, tập huấn và chuyển giao đồng bộ.

Khuyến khích đầu tư nhà máy sơ chế, chiết xuất đạt GMP/ISO; phát triển các dòng sản phẩm dược liệu gắn với du lịch.

Hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã xúc tiến thương mại, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới; chuẩn hóa bao bì, nhãn hiệu và truy xuất; tổ chức hội chợ, festival dược liệu quy mô vùng hướng tới đưa Đà Nẵng trở thành hạt nhân của trung tâm công nghiệp dược liệu quốc gia; tạo sinh kế bền vững và nâng cao thu nhập cho người dân miền núi phía Tây Đà Nẵng.