Giá nhà ở xã hội: Kiểm toán chỉ mặt bất cập, yêu cầu minh bạch giá bán

Nhà ở xã hội vốn được kỳ vọng trở thành điểm tựa an cư cho hàng triệu người lao động thu nhập thấp. Thế nhưng, thay vì “giá rẻ dễ tiếp cận”, thực tế những năm gần đây lại ghi nhận mức giá liên tục leo thang, thậm chí tiệm cận với một số phân khúc thương mại giá thấp. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc cộng dồn nhiều chi phí đầu vào, thủ tục kéo dài, biến động vật liệu và lãi vay… Tất cả đã khiến “giấc mơ an cư” trở thành gánh nặng đối với người lao động có thu nhập thấp.

Tuy nhiên, điều khiến dư luận quan tâm hơn cả không chỉ là giá tăng, mà là tính minh bạch trong cách xác định giá bán. Kiểm toán Nhà nước đã nhiều lần nêu rõ: mặc dù chủ đầu tư được hưởng ưu đãi lớn về đất đai, thuế và lãi suất, nhưng mức giá đưa đến tay người dân, đặc biệt là người thu nhập thấp vẫn chưa thực sự hợp lý. Thậm chí có tình trạng phân bổ lợi nhuận chưa đúng giữa nhà thương mại và nhà xã hội, hoặc tính vượt trần lợi nhuận cho phép.

Theo Nghị quyết 201/2025/QH15 thí điểm về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội của Quốc hội, sau khi dự án hoàn thành, chủ đầu tư không thể tự ý công bố giá bán mà phải thông qua cơ chế hậu kiểm. Cách làm này được xem là bước tiến so với cơ chế cũ vốn nặng tiền kiểm và kéo dài. Trước đây, nhiều địa phương mất nửa năm mới thẩm định xong giá bán, khiến doanh nghiệp chôn vốn, sản phẩm không thể đưa ra thị trường. Giờ đây, việc chuyển trọng tâm sang hậu kiểm giúp rút ngắn thời gian, song vẫn bảo đảm công khai, công bằng và minh bạch.

Bên cạnh vấn đề giá bán, kiểm toán cũng chỉ ra tình trạng phân bổ nhà ở xã hội sai đối tượng. Qua công tác thanh tra, đã có không ít trường hợp phải trả lại nhà vì không thuộc diện thụ hưởng. Đây là dấu hiệu cảnh báo chính sách có nguy cơ bị lợi dụng, biến nhà ở xã hội thành hàng hóa đầu cơ thay vì công cụ an sinh.

Điểm đáng chú ý là quan điểm hiện nay không siết chặt bằng những điều kiện hành chính phức tạp, mà hướng tới cơ chế minh bạch, trách nhiệm giải trình và xử lý sau khi phát hiện sai phạm. Người đăng ký mua, thuê nhà ở xã hội phải tự chịu trách nhiệm về hồ sơ của mình, nếu gian lận sẽ bị xử lý nghiêm, kể cả thu hồi. Đây chính là cách giảm bớt thủ tục tiền kiểm nhưng vẫn duy trì được sự công bằng.