Chủ động phòng vệ, giữ vững thị trường xuất khẩu

Nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với mạng lưới thương mại phủ khắp 230 quốc gia và vùng lãnh thổ; tham gia, ký kết 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã và đang có hiệu lực. Quá trình hội nhập trở thành đòn bẩy đưa kim ngạch xuất khẩu đạt ngưỡng 800 tỷ USD trong năm 2024. Đồng thời, xuất siêu liên tục tăng cao, đạt mức kỷ lục 25 tỷ USD, góp phần quan trọng vào ổn định kinh tế vĩ mô, tỷ giá và dự trữ ngoại hối quốc gia.

Thế nhưng, song hành cùng cơ hội luôn là những thách thức lớn. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh thương mại toàn cầu ngày càng gay gắt, xu hướng bảo hộ gia tăng, các biện pháp phòng vệ thương mại từ nước ngoài đang trở thành rào cản lớn đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Tính đến nay, Việt Nam đã phải đối mặt với 286 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại từ 25 thị trường và vùng lãnh thổ; hàng loạt mặt hàng chủ lực có kim ngạch xuất khẩu lớn thường xuyên bị vào tằm ngắm điều tra là thép, gỗ, thủy sản, giày dép…

Gỗ và các loại lâm sản khác là ngành hàng xuất khẩu đứng thứ 6 ở Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt gần 17,3 tỷ USD, tăng trên 20% so với năm 2023. Tuy nhiên, do Việt Nam đã trở thành một trong những trung tâm cung ứng sản phẩm gỗ hàng đầu trên thế giới với tốc độ tăng trưởng cao, sản phẩm gỗ Việt thường xuyên đối diện nguy cơ bị điều tra áp các loại thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp và chống lẫn tránh thuế.

Hiện nay, xu hướng sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại ngày càng phổ biến trên thế giới, kể cả tại các nền kinh tế mở. Không chỉ có chống bán phá giá hay chống trợ cấp, các nước còn áp dụng thêm nhiều hình thức phức tạp như chống lẩn tránh thuế, áp thêm các tiêu chí về điều kiện sản xuất, môi trường, lao động...  Việc ngày càng bị “soi” nhiều hơn ở các thị trường nước ngoài sẽ gây bất lợi cho hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam. 

Xu hướng điều tra phòng vệ thương mại đang là một khó khăn lớn đối với doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, nhìn từ một góc độ tích cực hơn  hàng rào thuế quan này buộc cộng đồng doanh nghiệp phải tự hoàn thiện mình, nâng cấp nội lực để tồn tại trong một môi trường thương mại toàn cầu ngày càng khắt khe và sàng lọc kỹ lưỡng.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra không chỉ là ứng phó tạm thời, mà cần thay đổi một cách có hệ thống. Doanh nghiệp phải chủ động thiết lập chuỗi cung ứng minh bạch, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc rõ ràng từ nguyên liệu đến thành phẩm. Doanh nghiệp cũng cần chuyển từ tư duy cạnh tranh bằng giá sang cạnh tranh bằng chất lượng.

Và quan trọng hơn cả, năng lực phòng vệ thương mại cần được xem là một cấu phần thiết yếu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Có như vậy, doanh nghiệp Việt Nam mới đủ sức vững vàng trước sóng gió thương mại toàn cầu, tận dụng trọn vẹn lợi thế mà các FTA mang lại.

Đối với Cục Phòng vệ thương mại, sẽ tiếp tục bám sát thực tiễn để tham mưu hoàn thiện thể chế, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật mới. Đặc biệt, trên cơ sở pháp lý vững chắc của Nghị định 86/2025/NĐ-CP và các Thông tư 26, 27, 28, 29, 30 về phòng vệ thương mại, Cục Phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục xây dựng, vận hànhhệ thống cảnh báo sớm phát triển hơn nữa, đa tầng hơn nữa. Trong đó, công tác cảnh báo tập trung trọng tâm, trọng điểm không chỉ đối với từng sản phẩm, ngành hàng mà còn đến từng doanh nghiệp, làm sao để giảm thiểu nhất về rủi ro đối với các doanh nghiệp.

Đặc biệt, tăng cường theo dõi các mặt hàng có nguy cơ bị điều tra, đồng thời nâng cấp cơ sở dữ liệu trực tuyến, xây dựng hệ thống dữ liệu ngành sản xuất trong nước để phục vụ hiệu quả công tác điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại và quản lý nhanh chóng, minh bạch, chính xác hơn.

Bên cạnh đó, Cục sẽ chú trọng triển khai điều tra, rà soát các biện pháp phòng vệ thương mại đúng quy định pháp luật, trước mắt là những vụ việc liên quan đến ván sợi gỗ, kính nổi và gạch men nhập khẩu.

Song song với đó, Cục tiếp tục đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó với các vụ việc do nước ngoài khởi xướng, giảm thiểu tối đa rủi ro và thiệt hại cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; đồng thời theo dõi chặt chẽ các vụ việc điều tra, trong những trường hợp cần thiết sẽ có sự can thiệp kịp thời nhằm bảo vệ quyền lợi và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu Việt Nam.

Trong giai đoạn cạnh tranh thương mại toàn cầu ngày càng gay gắt, chính sách thương mại biến động khó lường, vì vậy, hệ thống cảnh báo sớm, kỳ vọng sẽ phát huy vai trò "lá chắn mềm" hỗ trợ, giúp doanh nghiệp Việt Nam duy trì khả năng cạnh tranh và không ngừng mở rộng cánh cửa xuất khẩu ra thế giới.